Halid Ziya'ya kadar, romancı muhayyilesiyle doğmuş tek muharririmiz yoktur. Hepsi roman veya hikâye yazmaya hevesli insanlardır. -Ahmet Hamdi Tanpınar- Tereddütsüz söyleyeceğim ki yazdıklarımın hiçbirisini yazmamış olmak ihtimalini o kadar büyük bir hüzün duymayarak düşünebiliyorum. Fakat Mai ve Siyah için böyle değil! Onu yazmış olmak isterdim. Ve pek iyi etmişim ki yazmışım. Onun için, eksiklikten arınmıştır, baştan ayağa meziyettir demiyorum. Fakat onda hemen bütün ben varım, benim bir daha geri gelmeyecek olan emellerle, hülyalarla ve onların yanı başında hüsranlarla, elemlerle dolu olan gençliğim var. Hatta yalnız benim değil… Bütün gençler var... Memleketimin bedbaht gençliği var. Sizler varsınız... -Halid Ziya Uşaklıgil- Kitap olarak ilk defa 1898'de basılan Mai ve Siyah'ın bu baskısı hazırlanırken Halid Ziya'nın romandaki düzenlemelerini de içeren 1938 baskısı esas alındı. Bu iki baskı karşılaştırılıp yıllardır süregelen hatalar tek tek saptandı. Açıklamalı notlarla ve ilk baskıdan görsellerle zenginleştirilen roman, yazarın üslubuna müdahale edilmeden günümüz Türkçesine uyarlandı. İlk defa okuyucuyla buluşmasının üzerinden yüz yılı aşkın zaman geçse de bu başyapıt, hâlâ tefrikasına başlanıldığı günkü kadar yeni. O günden bugüne, ülkenin bütün kuşaklarınca okundu, tartışıldı, tekrar tekrar yorumlandı. Daha önemlisi, hep sevildi. Çünkü Mai ve Siyah, bizim romanımız. (Tanıtım Bülteninden) Mai ve Siyah, Batı roman tekniklerine uygun ilk modern Türk romanıdır. Yapıtta roman kahramanı Ahmet Cemil’in kişiliğinde Servet-i Fünun dönemi sanat edebiyat ve basın hayatında yok olup giden sanatçılar anlatılmaktadır. Roman, Servet-i Fünun dergisinde tefrika edilmiştir. Mai ve Siyah, roman tekniği bakımdan Tanzimat dönemi romanlarına göre ileri bir düzeydedir. Başarılı çevre betimlemeleri, psikolojik çözümlemeleri ile dikkat çekicidir. Romanın dili dönemin okurlarına ağır gelmiştir; bu yüzden sonraki baskılarında yazarı tarafından sadeleştirilmiştir. Mai ve Siyah Özeti Mai ve Siyah İstanbul’da orta halli bir ailenin çocuğu olan Ahmet Cemil, mülkiyeyi bitireceği sırada babasını kaybeder, ailesinin geçimini sağlayabilmek için bir yandan kitapçılara macera romanları çevirip satar, bir yandan da geceleri özel dersler vermeye başlar. Bu arada büyük ümitler verdiği eserini tamamlamaya çalışmaktadır. Ümitleri bir süre sonra ümitsizliğe döner. Genç şairin mavi bir gecede kurduğu bu hayalle hayat birbirine uymaz; yeni bitirdiği eserini bir gün Hüseyin Nazmi’nin evinde arkadaşlarına okur, dinleyiciler arasındaki eski edebiyat taraftarları eseri kötüleyen yazılar yazarlar. Ahlaksız bir adam çıkan eniştesinin attığı dayak yüzünden kız kardeşi İkbal çocuğunu düşürür ve ölür. Sevgilisi Lamia bir subayla nişanlanır. Bunun üzerine Ahmet Cemil, ne zamandan beri büyük ümitlerle hazırladığı şiirlerini ateşe atıp yakar ve Yemen’de bir kaza kaymakamlığı alarak, annesiyle birlikte, siyah bir gecede İstanbul’dan uzaklaşır. Tepebaşı’ndaki bir gazinoda yıldızlı mavi bir gecede kurulan tatlı hayaller; İstanbul’dan yıldızsız, karanlık bir gecede, bir vapurla ayrılırken yıkılmış olur.